Για την κάλυψη του Κινδύνου Αντισυμβαλλομένου έναντι των Εκκαθαριστικών Μελών της η ATHEXCLEAR παρακολουθεί και υπολογίζει σε ημερήσια βάση (τέλος ημέρας αλλά και ενδοημερησίως σε σχεδόν πραγματικό χρόνο) περιθώριο ασφάλισης (Κίνδυνος Αγοράς) για κάθε λογαριασμό εκκαθάρισης των Εκκαθαριστικών Μελών, το οποίο καλύπτεται με αντίστοιχες ασφάλειες (ενέχυρα) με τη μορφή μετρητών ή/και επιλεγμένων κινητών αξιών που έχουν δεσμεύσει τα Εκκαθαριστικά Μέλη υπέρ της ATHEXCLEAR.

Ο κατάλογος με τις αποδεκτές κινητές αξίες ως ασφάλειες, το ανώτατο όριο αποτίμησης ενεχύρων καθώς και τα ποσοστά αποκοπής επικαιροποιούνται σε μηνιαία βάση ή και εκτάκτως αν κριθεί απαραίτητο και ανακοινώνεται εδώ.

Βάσει των ασφαλειών που έχουν δεσμευτεί, τα Εκκαθαριστικά Μέλη λαμβάνουν πιστωτικό όριο, το οποίο μπορούν να κατανείμουν στα συνεργαζόμενα με αυτά Μέλη Διαπραγμάτευσης. Το πιστωτικό όριο του Μέλους Διαπραγμάτευσης επικαιροποιείται σε συνεχή βάση ανάλογα με την ανάλωσή του (διενέργεια εντολών / συναλλαγών).

Η ATHEXCLEAR διαχειρίζεται επίσης τα Κεφάλαια Εκκαθάρισης των δύο αγορών (Αξιών και Παραγώγων) τα οποία λειτουργούν ως κεφάλαια αλληλοασφαλιστικού χαρακτήρα (risk sharing fund) και στα οποία εισφέρουν τα Εκκαθαριστικά Μέλη που συμμετέχουν σε κάθε αγορά αποκλειστικά με μετρητά.

Το ελάχιστο ύψος των Κεφαλαίων Εκκαθάρισης επανυπολογίζεται σε μηνιαία βάση σύμφωνα με τις προβλέψεις των Κανονισμών Εκκαθάρισης, έτσι ώστε το ύψος τους να επαρκεί κατ' ελάχιστον για την κάλυψη κατά πάντα χρόνο των απαιτήσεων που θέτει ο Κανονισμός EMIR (EU 648/2012). Επιπλέον, η ATHEXCLEAR διατηρεί ξεχωριστά για κάθε Κεφάλαιο Εκκαθάρισης που διαχειρίζεται ειδικούς προχρηματοδοτούμενους χρηματοοικονομικούς πόρους (Skin in the Game) σε μετρητά για την κάλυψη δυνητικών ζημιών σε περίπτωση υπερημερίας Εκκαθαριστικών Μελών.

Τα μοντέλα διαχείρισης κινδύνου, οι τιμές των παραμέτρων που χρησιμοποιούνται, το ύψος του κεφαλαίου εκκαθάρισης και η επάρκεια των ρευστών διαθεσίμων εξετάζονται ως προς την αποτελεσματικότητά τους σε τακτική ή έκτακτη βάση (Margin / Haircut Back-Testing, Sensitivity Analysis, Default Fund Coverage under Stress Market Conditions, Reverse Stress Test κ.α.).

Σε περίπτωση υπερημερίας ενός Εκκαθαριστικού Μέλους για την κάλυψη των πιθανών ζημιών, η ATHEXCLEAR αναλώνει διαθέσιμους πόρους με τη σειρά που διακρίνεται παρακάτω: 

Στόχος της ATHEXCLEAR είναι η διατήρηση ενός επαρκούς επιπέδου ρευστότητας, ώστε να εξασφαλίζεται η εκπλήρωση των υποχρεώσεών της όσον αφορά σε πληρωμές και διακανονισμούς που καθίστανται πληρωτέα, στο τέλος κάθε ημέρας ή και, εφόσον απαιτείται, σε ενδοημερήσια βάση. Κατά την εκτίμηση του ύψους των απαιτήσεων ρευστότητας της ATHEXCLEAR λαμβάνονται υπόψη τόσο οι λειτουργικές απαιτήσεις ρευστότητας, όσο και αυτές που απορρέουν από την υπερημερία των δύο μεγαλύτερων ομάδων Εκκαθαριστικών Μελών έναντι των οποίων έχει τη μεγαλύτερη έκθεση σε κίνδυνο ρευστότητας.

Οι διαθέσιμες πηγές ρευστότητας που έχει στη διάθεσή της η ATHEXCLEAR σε περίπτωση υπερημερίας των Εκκαθαριστικών Μελών για κάθε αγορά ξεχωριστά είναι:

• Οι κατατεθειμένες ασφάλειες όλων των Εκκαθαριστικών Μελών σε μετρητά (με βάση σχετική εξουσιοδότηση που παρέχεται στην ATHEXCLEAR σύμφωνα με τους Κανονισμούς Εκκαθάρισης)
• Το Κεφάλαιο Εκκαθάρισης

και για τις δύο αγορές:

• τα ίδια ρευστά διαθέσιμα της ATHEXCLEAR

Η διαθέσιμη ρευστότητα της ATHEXCLEAR εξετάζεται ως προς τα κριτήρια που θέτει ο EMIR. Σε καθημερινή βάση ξεχωριστά για κάθε χώρο εκκαθάρισης (Αξίες, Παράγωγα) και κάτω από ακραίες αλλά εύλογες συνθήκες αγοράς εξετάζεται αν επαρκούν τα ρευστά διαθέσιμα που θα απαιτηθούν μετά την αθέτηση των υποχρεώσεων των δύο (2) ομάδων συνδεδεμένων Εκκαθαριστικών Μελών έναντι των οποίων η ATHEXCLEAR έχει τη μεγαλύτερη απαίτηση ρευστότητας για το κλείσιμο ή την εξισορρόπηση των θέσεων τους.

Έλεγχος και Επανεξέταση Μοντέλων και Διαδικασιών

Οι τιμές των παραμέτρων καθώς και οι μεθοδολογίες του μοντέλου διαχείρισης κινδύνου και αποκοπής ενεχύρων της ATHEXCLEAR υπόκεινται σε μηνιαίους, τριμηνιαίους και ετήσιους απολογιστικούς στατιστικούς ελέγχους υποθέσεων, ενώ η επάρκεια των μοντέλων περιθωρίων ασφάλισης υπόκειται σε καθημερινό έλεγχο σε επίπεδο χαρτοφυλακίου. Επίσης, σε μηνιαία βάση διεξάγονται αναλύσεις ευαισθησίας του περιθωρίου ασφάλισης από τις μεταβολές των τιμών των παραμέτρων του μοντέλου διαχείρισης κινδύνων, σε επίπεδο χαρτοφυλακίου αλλά και αγοράς.

Σύμφωνα με τις απαιτήσεις EMIR, η επάρκεια του κεφαλαίου εκκαθάρισης αξιολογείται καθημερινά έναντι συμβάντων πιστωτικού κινδύνου αντισυμβαλλομένου, υπό ακραίες αλλά εύλογες συνθήκες αγοράς για κάθε κεφάλαιο εκκαθάρισης ξεχωριστά. Ως εκ τούτου, ο κεντρικός αντισυμβαλλόμενος πρέπει να καλύπτει με προχρηματοδοτημένους χρηματοοικονομικούς πόρους την αθέτηση υποχρεώσεων του Εκκαθαριστικού Μέλους έναντι του οποίου έχει τη μεγαλύτερη έκθεση σε κίνδυνο σε όρους ζημίας ή εκείνη του 2ου και 3ου μεγαλύτερου Εκκαθαριστικού Μέλους εάν η ζημία είναι υψηλότερη (Cover 1). Επιπλέον, πρέπει να καλύπτει την έκθεση κινδύνου της 1ης και της 2ης μεγαλύτερης ομάδας προσμετρώντας στους  προ-χρηματοδοτημένους χρηματοοικονομικούς πόρους το SIG (Cover 2). Η επάρκεια του κεφαλαίου εκκαθάρισης αξιολογείται σε τριμηνιαία βάση, βάσει της ευλογοφάνειας εκείνων των σεναρίων αγοράς τα οποία οδηγούν σε εξάντληση των προχρηματοδοτημένων πόρων (reverse stress test).

Η επάρκεια των ρευστών διαθεσίμων αξιολογείται σε τριμηνιαία βάση, βάσει της ευλογοφάνειας εκείνων των σεναρίων αγοράς τα οποία οδηγούν σε εξάντληση των ρευστών διαθεσίμων (reverse stress test).

Σε ετήσια βάση πραγματοποιείται ο ένας απολογιστικός έλεγχος των υποθέσεων του συμψηφισμού περιθωρίου ασφάλισης για κάθε μοντέλο περιθωρίου ασφάλισης ξεχωριστά καθώς και η επικύρωση των μοντέλων διαχείρισης κινδύνου.

Επίσης, σε ετήσια βάση πραγματοποιείται άσκηση προσομοίωσης υπερημερίας Εκκαθαριστικών Μελών υπό την εποπτεία της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, με τη συμμετοχή Εκκαθαριστικού Μέλους, του Χρηματιστηρίου Αθηνών ως Διαχειριστή Αγοράς, της Επιτροπής Διαχείρισης Υπερημερίας και Κρίσεων, της Οικονομικής Διεύθυνσης και των Μονάδων Διαχείρισης Κινδύνου και Εκκαθάρισης της ATHEXCLEAR. Σκοπός της άσκησης είναι να διαπιστωθεί ο βαθμός ετοιμότητας των συμμετεχόντων, αλλά και η επάρκεια των μοντέλων και των διαδικασιών. 

Το πλαίσιο Διαχείρισης Λειτουργικού Κινδύνου της ATHEXCLEAR ορίζει τις αρχές και τις διαδικασίες για τη διαχείριση του Λειτουργικού Κινδύνου, καθώς και τους ρόλους και τις ευθύνες που έχουν ανατεθεί. Αναλύει τις διαδικασίες προσδιορισμού/αξιολόγησης του κινδύνου, του μετριασμού και της παρακολούθησής του. Οι κύριοι άξονες του πλαισίου είναι:

• Η καταγραφή των πιθανών κινδύνων μέσα από τη διαδικασία της αυτοαξιολόγησης κινδύνων (RCSA)
• Η συλλογή στοιχείων σχετικά με πραγματικά γεγονότα που οδήγησαν ή θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ζημιές
• Η ανάπτυξη σχεδίων δράσης και η δημιουργία βασικών δεικτών κινδύνου για την αντιμετώπιση και την παρακολούθηση των κινδύνων

Η παροχή από την ATHEXCLEAR υπηρεσιών εκκαθάρισης στην Αγορά Αξιών του Χρηματιστηρίου Αθηνών απαιτεί την ύπαρξη αυστηρών διαδικασιών Διαχείρισης Κινδύνου, που περιγράφονται στον «Κανονισμό Εκκαθάρισης Συναλλαγών Επί Αξιογράφων σε Λογιστική Μορφή» και τις Αποφάσεις του Διοικητικού Συμβουλίου της ATHEXCLEAR.

Ο υπολογισμός του κινδύνου για την Αγορά Αξιών πραγματοποιείται καθημερινά σε επίπεδο Λογαριασμών Εκκαθάρισης και αφορά:

• τον υπολογισμό των Περιθωρίων Ασφάλισης για την κάλυψη του κινδύνου των μη διακανονισμένων συναλλαγών των προηγούμενων ημερών αλλά και
• του Κινδύνου των εντολών και των συναλλαγών της ημέρας διαπραγμάτευσης. 

Το Περιθώριο Ασφάλισης για τις εκκρεμείς μη διακανονισμένες συναλλαγές κάθε Λογαριασμού Εκκαθάρισης προκύπτει από το άθροισμα του Γενικού Κινδύνου, του Ειδικού Κινδύνου και του κέρδους ή ζημίας (Mark-to-Market) που προκύπτει από την αποτίμηση των ανοιχτών θέσεων στις τελευταίες διαθέσιμες τιμές κλεισίματος.

Ο Γενικός Κίνδυνος (ΓΚ) λαμβάνει υπόψη του την πιθανή μεταβολή στην τιμή της Αξίας που σχετίζεται (σε όσες αξίες εφαρμόζεται) με τη συνολική μεταβολή της Αγοράς.

Ο Ειδικός Κίνδυνος (ΕΚ) αφορά την πιθανή μεταβολή στην τιμή της Αξίας που δεν σχετίζεται άμεσα με την μεταβολή της Αγοράς.

Η αποτίμηση του κέρδους ή ζημιάς (Mark- to -Market) πραγματοποιείται λαμβάνοντας υπόψη την τιμή πραγματοποίησης κάθε συναλλαγής και την τελευταία διαθέσιμη τιμή κλεισίματος της Αξίας.

Οι τιμές που χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό κινδύνου ανακοινώνονται από το Χρηματιστήριο Αθηνών εδώ.

Ως Κίνδυνος Ημέρας (Κ_ημέρας), ορίζεται το άθροισμα του Κινδύνου από ενεργές εντολές (Κ_{εντολών}) και του Κινδύνου από ήδη καταρτισμένες συναλλαγές (Κ_{συναλλαγών}) κατά τη διάρκεια της ημέρας διαπραγμάτευσης.

Ο Κίνδυνος ημέρας υπολογίζεται από το ίδιο το Σύστημα Διαπραγμάτευσης και επιτρέπει την απόρριψη μίας εντολής αν ο Κίνδυνος Εντολής οδηγεί σε Κίνδυνο Ημέρας μεγαλύτερο του διαθέσιμου Πιστωτικού Ορίου.

Για τη μείωση των απαιτήσεων σε παροχή ασφαλειών, η ATHEXCLEAR παρέχει στα Άμεσα Εκκαθαριστικά της Μέλη τη δυνατότητα να δηλώνουν ότι μια εντολή πώλησης είναι «καλυμμένη» ώστε κατά την εισαγωγή της στο βιβλίο εντολών να εξαιρείται από τον υπολογισμό του Κινδύνου Εντολών. Η καλυμμένη εντολή πώλησης που εισάγεται στην Αγορά, ενεργοποιείται, αφού προηγουμένως έχουν δεσμευτεί στο Σύστημα Άυλων Τίτλων υπέρ ATHEXCLEAR οι Κινητές Αξίες στις οποίες αφορά η εντολή πώλησης. Αντίστοιχα, οι πωλήσεις που προκύπτουν από τέτοιες εντολές (καλυμμένες πωλήσεις) δεν λαμβάνονται υπόψη στον υπολογισμό κινδύνου.

Η αναλυτική μεθοδολογία διαχείρισης κινδύνου περιγράφεται στην Απόφαση 6 της ATHEXCLEAR.

Η παροχή από την ATHEXCLEAR υπηρεσιών εκκαθάρισης στην Αγορά Παραγώγων του Χρηματιστηρίου Αθηνών απαιτεί την ύπαρξη αυστηρών διαδικασιών Διαχείρισης Κινδύνου, που περιγράφονται στον «Κανονισμό Εκκαθάρισης Συναλλαγών Επί Παραγώγων» και τις Αποφάσεις του Διοικητικού Συμβουλίου της ATHEXCLEAR.

Για την μείωση του Πιστωτικού Κινδύνου Αντισυμβαλλομένου σε καθημερινή βάση υπολογίζεται και καταβάλλεται το ποσό διακανονισμού (daily settlement / variation margin) για το σύνολο των λογαριασμών θέσης που περιλαμβάνονται σε κάθε λογαριασμό εκκαθάρισης. Το ποσό αυτό υπολογίζεται με βάση τις καθημερινές τιμές εκκαθάρισης (fixing) των προϊόντων όπως ανακοινώνονται από το Χρηματιστήριο Αθηνών εδώ.

Επιπλέον, υπολογίζεται καθημερινά και σχεδόν σε πραγματικό χρόνο κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης το Περιθώριο Ασφάλισης. Ο υπολογισμός γίνεται σε επίπεδο Λογαριασμού Εκκαθάρισης για το σύνολο των Εκκαθαριστικών Μελών.

Ο υπολογισμός του Περιθωρίου Ασφάλισης αφορά τον κίνδυνο από πιθανές μελλοντικές διακυμάνσεις στις τιμές των προϊόντων και βασίζεται στις ανοικτές θέσεις του Λογαριασμού Εκκαθάρισης, την ιστορική διακύμανση των τιμών των υποκείμενων αξιών και τις καθημερινές τιμές των προϊόντων. O ακριβής υπολογισμός του απαιτούμενου περιθωρίου ασφάλισης γίνεται μέσω του μοντέλου RI.VA. (Risk Valuation), το οποίο βασίζεται στον υπολογισμό της μέγιστης αρνητικής μεταβολής μιας ανοικτής θέσης λόγω της διακύμανσης της τιμής της υποκείμενης αξίας μέσα στο χρονικό διάστημα που θα απαιτηθεί από την ATHEXCLEAR για να καλύψει τις τυχόν ζημιές από το κλείσιμο της θέσης αυτής στην αγορά. Οι υπολογισμοί του RI.VA. εξαρτώνται από τις παρακάτω παραμέτρους: 

• τη Μεταβολή Υποκείμενου (%) για Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης (Σ.Μ.Ε.) και Δικαιώματα Προαίρεσης,
• το Άνοιγμα Τιμής (%) για Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης (Σ.Μ.Ε),
• την Κεντρική Μεταβλητότητα (%) για Δικαιώματα Προαίρεσης,
• το Διάστημα Μεταβολής Μεταβλητότητας για Δικαιώματα Προαίρεσης (%),
• το Επιτόκιο δίχως Κίνδυνο (%) για Δικαιώματα Προαίρεσης,
• το Περιθώριο για Προϊόντα Δανεισμού Τίτλων (%),
• την Ένταξη Υποκείμενων σε Ομάδες Συσχέτισης (Window Class). 

Οι παρεχόμενες εγγυήσεις που έχει καταθέσει το Εκκαθαριστικό Μέλος ανά λογαριασμό εκκαθάρισης μείον το υπολογιζόμενο Περιθώριο Ασφάλισης καθορίζουν και το διαθέσιμο πιστωτικό όριο που καταναλώνεται κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης, κατά την εισαγωγή εντολών και την πραγματοποίηση συναλλαγών.

Η αναλυτική μεθοδολογία διαχείρισης κινδύνου περιγράφεται στην Απόφαση 5 της ATHEXCLEAR.

Risk Neutral Position της Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας

Ο υπολογισμός του αρχικού περιθωρίου ασφάλισης (initial margin - ΙΜ) εφαρμόζεται μετά την απαλοιφή αντίθετων θέσεων σε Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης οι οποίες επικαλύπτονται σε όρους περιόδου παράδοσης (delivery period), ολικά ή μερικά. Οι σειρές που συνθέτουν μια θέση που μπορεί να απαλειφθεί ολικά ή μερικά αποκαλείται Risk Neutral θέση. 

Οι προϋποθέσεις για τον υπολογισμό αρχικού περιθωρίου ασφάλισης σε περίπτωση τέλειας ή μερικής Risk Neutral θέσης υφίσταται όταν οι επικαλυπτόμενες σειρές έχουν ίδιο φορτίο (base- ή peak-load profile) και αποτελούν υποσύνολο της περιόδου παράδοσης της σειράς με τη μεγαλύτερη διάρκεια.

Τέλεια επικάλυψη υφίσταται όταν μία σειρά ετήσιας ή τριμηνιαίας διάρκειας καλύπτεται ακριβώς από ισόποσες και αντίθετες θέσεις σε σειρές τριμηνιαίας ή μηνιαίας διάρκειας αντίστοιχα. Στην περίπτωση αυτή δεν υπολογίζεται αρχικό περιθώριο ασφάλισης.

Μερική επικάλυψη υφίσταται όταν μία σειρά ετήσιας ή τριμηνιαίας διάρκειας καλύπτεται μερικώς από αντίθετες θέσεις σε σειρές τριμηνιαίας ή μηνιαίας διάρκειας αντίστοιχα. Στην περίπτωση αυτή, ο υπολογισμός του αρχικού περιθωρίου ασφάλισης πραγματοποιείται μόνο για τις θέσεις που χρειάζονται να συμπληρωθούν μέχρι να υφίσταται τέλεια επικάλυψη.

Η απαλοιφή θέσεων πραγματοποιείται σε επίπεδο Λογαριασμού Εκκαθάρισης (ΛΕ), όπου υπάρχει και η απαίτηση κάλυψης αρχικού περιθωρίου ασφάλισης της ATHEXCLEAR από το Εκκαθαριστικό Μέλος.

Για σκοπούς πληροφόρησης οι παραπάνω υπολογισμοί πραγματοποιούνται και σε επίπεδο Λογαριασμού Θέσης (ΛΘ). 

*Ικανοποιητικό: το αποτέλεσμα αυτό σημαίνει ότι οι συνεισφορές του Κεφαλαίου Εκκαθάρισης υπερκαλύπτουν πάντοτε τα αποτελέσματα των δοκιμών υπό ακραίες συνθήκες αγοράς.

Αποτελέσματα Back Testing Αρχικού Περιθωρίου Ασφάλισης και Παραμέτρων Αποκοπής Ενεχύρων

* Ικανοποιητικό: λαμβανομένου υπόψη του αντιστοίχου επιπέδου εμπιστοσύνης.

Μάθετε Περισσότερα για το Μοντέλο και τη Μεθοδολογία Διαχείρισης Κινδύνου της ATHEXCLEAR.